نویسنده : چنگیز ایرانپور

یکی
از انواع مهم اختلالات خلقی، اختلال دو قطبی نوع یک (I) نامیده می شود.
این اختلال مربوط به حالت هیجانی درونی مستمر شخص می باشد. این بیماران هم
دوره های افسردگی و هم دوره های سر خوشی دارند.

افرادیکه
در فاز مانیا (سرخوشی) قرار دارند حالت انبساط خاطر، پرش افکار، کاهش
خواب، افزایش احترام به نفس، افکار بزرگ منشانه دارند و بیمارانی که در
فاز افسردگی هستند با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی
اشتهائی و افکار مرگ و خودکشی مشخص هستند.

فرد مانیا در
بسیاری از افسانه های قدیمی شخصیتی ریشه دار است که با رفتاری دیوانه وار،
چشمانی خیره و حرکاتی نمایشی و پر آب و تاب مشخص می گردد. دوره های شیدایی
در مقایسه با افسردگی فراوانی کمتری دارند.

سیر

بیماری
دو قطبی نوع یک (I) غالباً با افسردگی شروع می شود (75 درصد موارد در زنها
و 67 درصد موارد در مردها) و یک اختلال عود کننده است. اکثر بیماران هم
دوره های مانی و هم افسردگی را تجربه می کنند. دوره های مانی درمان نشده
حدوداً 3 ماه دوام می آورد. حدود 40 تا 50 درصد بیماران دو قطبی ممکن است
دو سال پس از حمله اول دچار حمله دوم گردند.در اختلال دو قطبی I میزان
شیوع حدود 1 درصد در طول عمر می باشد.

هزینه این اختلال
برای بیماران و خانواده های، آنان و جامعه قابل ملاحظه است. شیوع این
بیماری در زنان و مردان برابر است. میانگین سنی شروع این اختلال 30 سالگی
می باشد اما از سن 5 یا 6 سالگی تا 50 سالگی گسترده است. از لحاظ وضعیت
تاهل نیز این بیماری ممکن است در افراد طلاق گرفته یا مجرد بیش از افراد
متاهل دیده شود. میزان طلاق نیز در این گروه افراد بالا می باشد

علت شناسی

عوامل
زیست شناختی، عوامل ژنتیک و عوامل روانی. اجتماعی و یا ترکیبی از آنها را
می توان علت این بیماری تلقی کرد. عوامل زیست شناسی مهم شامل انتقال دهنده
های عصبی و بی نظمی های عصبی - غددی باشند.

عوامل ژنتیک
نقش بسیار مهمی دارند، بطوریکه مطالعات نشان داده است که یکی از والدین به
این اختلال دچار باشد، با احتمال 25 درصد فرزندشان شانس ابتلا به این
بیماری را خواهد داشت و اگر هر دو والدین اختلال دو قطبی داشته باشند شانس
ابتلاء بچه ها به این بیماری بین 50 تا 75 درصد خواهد بود.

عوامل
روانی اجتماعی متعددی نیز ممکن است در ایجاد این بیماری به تنهائی و یا به
همراه عوامل دیگر نقش داشته باشند. از جمله : رویدادهای زندگی و استرس
محیطی، خانواده، عوامل شخصیتی قبل از بیماری و موارد دیگر می توان ذکر
کرد.

تشخیص

این
بیماری با وجود دوره های مانیا (سرخوشی) و افسردگی مشخص می شود. علائم و
نشانه های افسردگی و توضیحات مربوط به آن در بخش افسردگی سایت آمده و چون
همان علائم و نشانه ها برای تشخیص مطرح می باشد لذا تکرار نمی گردد اما
علائم و نشانه هائی که به عنوان ملاکهای دوره مانیا تلقی شده و توسط فرد
متخصص ارزیابی شده تا تشخیص این بیماری گذاشته می شود شامل :

1- یک دوره مشخص خلق غیر طبیعی و مستمراً بالا، توام با احساس خودبزرگ بینی، یا تحریک پذیر که حداقل یک هفته طول می کشد.

2- وجود 3 یا بیشتر از علائم زیر :

الف) افزایش احترام به نفس یا خودبزرگ بینی

ب) کاهش نیاز به خواب (مثلاً 3 ساعت خواب بر ایشان کافی است)

ج) حرافتر از معمول یا احساس فشار برای صحبت مستمر.

د) پرش افکار یا تجربه ذهنی سبقت جوئی افکار.

ه) پریشانی حواس (به راحتی محرکهای بی اهمیت خارجی توجه شان را جلب می کند)

و) افزایش رفتار هدفدار (اجتماعی، شغلی، تحصیلی، فعالیت جنسی) یا تحریک روانی - حرکتی.

ی)
درگیری مفرط با فعالیتهای لذت بخشی که احتمال نتایج دردناک آن زیاد است،
مثل ولخرجی بی مهابا، بی احتیاطیهای جنسی، یا سرمایه گذاریهای حرفه ای
جاهلانه.

3- باعث اختلال در عملکرد شغلی، فعالیتهای
اجتماعی، و یا روابط بین فردی شده و ممکن است برای جلوگیری از آسیب به خود
و یا دیگران نیاز به بستری باشد.

ویژگیهای بیماران مانیک

بیماران
مانیک خلق بالا دارند، تحریک پذیر بوده و زود از کوره در می روند، حالت
نشئه دارند، ممکن است برای افراد ناآشنا گمراه کننده بوده و جنبه عادی
جلوه نماید، اگر در رسیدن به خواسته هایش به مانع برخورد کند پرخاشگری می
کنند، تمایل به پوشیدن لباسهای با رنگهای روشن و ناهماهنگ و بستن زیورآلات
دارند، دوست دارند لباسهای بدن نما بپوشند، ممکن است در ملاء عام بخواهند
لباس هایشان را درآورند، مشغله ذهنی با افکار مذهبی، سیاسی، مالی، جنسی،
با دادخواهی دارند.

بیماران مانیک هیجان زده، پرحرف و گاهی
سرگرم کننده و بیش فعال هستند، سطح تحمل آنها پائین است و خیلی زود ممکن
است به خشم و رفتار خصمانه منجر گردد. طرز تکلم این افراد معمولاً بلند،
سریع، و زیاد می باشد بطور فهم آن برای شنونده مشکل بوده و نمی توان صحبت
کردن آنها را قطع کرد، هر چه شدت بیماری بیشتر باشد این نکته شدیدتر در
بیمار دیده می شود. قدرت تمرکز پائین است، و در هنگام صحبت معمولاً از این
شاخه به آن شاخه می پرند.

هذیان و توهم ممکن است پیدا
کنند. حواسشان زود پرت می شود، خود بزرگ بینی و اعتماد به نفس دارند.
حافظه این افراد آسیب نمی بیند. حدود 75 درصد آنان مهاجم و تهدید کننده
هستند. احتمال خودکشی و دیگرکشی در این افراد نیز وجود دارد.

ولخرجی
می کنند و وسایل خود را ممکن است به دیگران ببخشند. دروغگویی و فریبکاری
در آنان شایع است. وقوع شیدائی لازمه تشخیص اختلال دو قطبی است.

یعنی
اگر فرد بیماریش برای بار اول با دوره مانیا شروع شود و یا اینکه قبلاً با
افسردگی شروع شده ولی حالا دچار مانیا باشد، تشخیص بیماری دو قطبی I
گذاشته می شود. اما اگر دچار افسردگی باشد تشخیص افسردگی گذاشته می شود،
تا زمانیکه دوره مانیا مشاهده گردد.

چگونگی تظاهر این دوره
ها متفاوت می باشد مثلاً ممکن است در طی یک روز هر دو دوره مانیا و
افسردگی را فرد تجربه کند. یا اینکه فرد دچار یکی از این اختلالات شده و
پس از بهبودی پس از یک فاصله زمانی دچار دوره دیگر گردد.

اختلال دو قطبی نوع یک (I) در کودکان و نوجوانان

در
نوجوانان علائم مانیا ممکن است عادی جلوه نماید و علائم عمده این گروه
شامل سوء مصرف الکل یا مواد مخدر، اقدام به خودکشی، مسائل تحصیلی، گرایشات
فلسفی، نشانه های وسواس، شکایت از بیماریهای جسمانی متعدد، درگیری و
مشاجرات متعدد، می شود. میزان بروز این اختلال در کودکان و نوجوانان 1
درصد است و شروع آن حتی ممکن است در 8 سالگی باشد.

درمان

امروزه
هم برای دوره های افسردگی و هم برای مانیا درمان های اختصاصی وجود دارد، و
مطالعات بیانگر تاثیر درمان پیشگیری کننده می باشد. تاکید درمان نیز به
درمان داروئی و روان درمانی معطوف به خود بیمار است. ضمن اینکه درمان باید
از تعداد و شدت عوامل استرس زای زندگی بیمار بکاهد.

معمولاً
این بیماران نیاز به بستری دارند که البته خودشان مخالفت نموده و رضایت
نمی دهند. از جمله داروهائیکه در درمان این بیماران بکار برده می شود
موارد زیر را می توان نام برد :

کلونازپام، لورازپام،
هالوپریدول، والپروئیت، کاربامازپین، و لیتیوم. این داروها با توجه به شدت
بیماری و اینکه در چه دوره و یا فازی از بیماری می باشند انتخاب می گردند
که باید حتماً توسط پزشک متخصص صورت گیرد زیرا ممکن است مصرف خود به خودی
این داروها عوارض جانبی خطرناکی به همراه داشته باشد.